INFORMACJA DLA PACJENTA O BADANIU METODĄ TOMOGRAFII KOMPUTEROWEJ
1. Opis badania:
Tomografia Komputerowa jest metodą diagnostyczną wykorzystująca promieniowanie rentgenowskie, pozwalająca na uzyskanie obrazu narządów i tkanek o bardzo dużej dokładności. Badanie jest wykonywane przez technika rtg pod nadzorem lekarza radiologa i trwa od kilku do kilkunastu minut.
Dawki promieniowania jakie pacjent otrzymuje podczas badania są dopuszczalne w celach diagnostycznych i nie zagrażają bezpośrednio jego życiu. Należy jednak pamiętać, że wpływ promieniowania na organizm nie jest obojętny.
Bezpośrednio przed badaniem pacjent jest poproszony o zdjęcie rzeczy znajdujących się w obszarze badanej części ciała, które mogą mieć negatywny wpływ na jakości otrzymanych obrazów (np. biżuteria). Badanie wymaga bezwzględnego pozostawania w bezruchu w pozycji leżącej i stosowania się do poleceń personelu Pracowni. W niektórych przypadkach pacjent może być proszony o wstrzymanie oddechu na kilka sekund. W przypadku niektórych pacjentów głównie dzieci badanie przeprowadzane jest w znieczuleniu (rodzaj znieczulenia zależny od decyzji anestezjologa), na które wymagana jest oddzielna zgoda.
W gabinecie tomografii komputerowej może przebywać tylko pacjent i personel opiekujący się pacjentem. W sytuacjach gdy pacjent nie współpracuje podczas badania, pacjentowi powinien towarzyszyć rodzic/opiekun (ubrany w fartuch ochronny). Każda osoba towarzysząca musi spełniać aktualne wymogi określone przez nadrzędne przepisy i weryfikowane przez osobę wykonująca badanie. Na każdym etapie badania personel medyczny udziela pełnej informacji medycznej na temat przeprowadzanej procedury.
2. Przeciwwskazania do wykonania badania TK:
Ciąża – ze względu na szkodliwy wpływ promieniowania rentgenowskiego na rozwój płodu i możliwość wystąpienia wad rozwojowych płodu i dziecka po urodzeniu. Badania u kobiety ciężarnej mogą być wykonane tylko gdy informacja, jaką daje badanie, jest potrzebna przed rozwiązaniem i po wyraźnym uzasadnieniu lekarza kierującego, za wiedzą i świadomą zgodą pacjentki, oraz po przekazaniu matce pełnej informacji medycznej o możliwych do wystąpienia powikłaniach dla płodu i dziecka.
3. Badania Tomografii Komputerowej z podaniem środka kontrastowego:
Badanie tomografii komputerowej może być wykonane z podaniem środka kontrastowego (badanie wielofazowe). O konieczności podania kontrastu decyduje lekarz radiolog nadzorujący badanie, na podstawie danych klinicznych ze skierowania, wywiadu z Pacjentem i jego stanu zdrowia, oraz ewentualnych przeciwwskazań do podania kontrastu, a także oceny radiologicznej pierwszej fazy badania wykonanej bez kontrastu. W takiej sytuacji konieczne jest założenie dostępu żylnego z użyciem tzw. wenflonu. Środek kontrastowy jest najczęściej podawany dożylnie, czasami także doustnie, lub do innych przestrzeni (np. doodbytniczo, do przetok, do kanału kręgowego).
W naszych pracowniach stosujemy wyłącznie środki kontrastowe jodowe, niejonowe, niskoosmolarne, a więc takie, które charakteryzują się wysokim stopniem bezpieczeństwa i minimalizują możliwe reakcje niepożądane u badanego Pacjenta. Czasami zdarza się uszkodzenie naczynia żylnego związane z założeniem wenflonu, lub wynaczynieniem środka kontrastowego poza żyłę. Zawsze w takich sytuacjach personel medyczny ogranicza skutki uszkodzenia naczynia lub wynaczynienia kontrastu, oraz informuje pacjenta o dalszym postępowaniu. Środki kontrastowe w Tomografii Komputerowej są wydalane przez nerki.
Określona grupa Pacjentów ma podwyższone ryzyko wystąpienia reakcji niepożądanych po dożylnym podaniu środka kontrastowego, jest to tzw. ”Grupa o podwyższonym ryzyku”, jeśli Pacjenta dotyczy poniższy przypadek powinien zawsze powiadomić lekarza nadzorującego badanie, który podejmie decyzję o możliwości jego wykonania:
- ciąża,
- karmienie piersią,
- alergia na leki, pokarmy, surowice, pyłki, astma, POCHP (przewlekła obturacyjna choroba płuc), lub inne alergia,
- alergia na jodowe środki kontrastowe, w tym powikłania po poprzednich badaniach z kontrastem,
- zaburzenia czynności serca, układu krążenia, nerek, cukrzyca, alkoholizm,
- choroby neurologiczne, w tym padaczka, zaburzenia krążenia mózgowego, udary,
- podejrzenie lub rozpoznana nadczynność tarczycy, wole zamostkowe,
- obrzęk szyi spowodowany powiększeniem tarczycy (wole),
- rak szpiku kostnego (szpiczak mnogi) lub nadprodukcja specjalnych białek (paraproteinemii),
- choroby z autoagresji, nużliwości mięśni (miastenii), homocystynuria,
- nadciśnienie spowodowane występowaniem guza chromochłonnego nadnerczy.
W celu szybkiej interwencji na późne reakcje alergiczne po podaniu kontrastu, każdy pacjent jest poddany 15-30-minutowej obserwacji. W trakcie trwania tego czasu pozostaje on na terenie Zakładu Radiologii Ogólnej i Diagnostyki Obrazowej.
4. Opis możliwych powikłań po podaniu środka kontrastowego
Środek kontrastowy jest zawsze substancją obcą dla organizmu, a więc mogącą powodować reakcje uboczne, które najczęściej są krótkotrwałe, przejściowe i przemijające.
W niektórych sytuacjach ich nasilenie jest większe i reakcje wymagają leczenia
Bardzo rzadko występują reakcje o ciężkim lub zagrażającym życiu przebiegu.
Reakcje te nie zależą od dawki podanego preparatu, są to bowiem reakcje typu alergoidalnego.
Obserwowane działania uboczne po dożylnym podaniu środka kontrastowego mogą:
wystąpić w różnym czasie po podaniu (niezwłocznie lub z opóźnieniem nawet wielu godzin),
mieć różne nasilenie (lekkie, średniego stopnia i ciężkie, do zatrzymania krążenia i oddychania i zgonu włącznie), różny charakter: miejscowy (m.in. odczyny skórne, pieczenie, swędzenie, wysypka, pęcherze, zaczerwienienie) lub ogólnoustrojowy (m.in. nudności, wymioty, zaburzenia smaku, zaburzenia widzenia, uczucie zmęczenia, zwiększona potliwość, uczucie gorąca, parestezje, reakcje skórne, pokrzywka, świąd, bladość skóry, egzema, ból i uczucie zimna lub gorąca w miejscu podania, bóle i skurcze mięśni),
powikłania mogą dotyczyć układu: oddechowego (m.in. skurcz i obrzęk krtani i spastyczność oskrzeli, duszność), krążenia (m.in. arytmia, zwyżki lub spadki ciśnienia, nagłe zatrzymanie krążenia i oddychania, zgon), nerwowego (m.in. drgawki, zaburzenia świadomości, ból głowy). Szczególne znaczenie mają powikłania z układu nerkowego, gdzie jodowe środki kontrastowe mogą powodować zarówno u osób chorych na nerki, jak i u osób zdrowych zaburzenia funkcji nerek w postacią ostrej niewydolności nerek lub tzw. nefropatii pokontrastowej.
5. Powikłania związane z dożylnym założeniem wenflonu i wynaczynieniem środka kontrastowego poza żyłę:
- uszkodzenie naczynia krwionośnego,
- zator lub zakrzep w naczyniu żylnym,
- rozwarstwienie naczynia żylnego i śródścienne podanie środka kontrastowego,
- lokalne zmiany zapalne w miejscu wynaczynienia środka kontrastowego poza żyłę,
- zakrzepica żył powierzchownych i głębokich,
- powikłanie odległe – martwica tkanek miękkich.
